Een revolutionaire doorbraak in de wijnbouw markeert een nieuw tijdperk van duurzame ontwikkeling. De toenemende uitdagingen van klimaatverandering en plantenziektes bedreigen traditionele druiventeelt echter steeds meer. Wetenschappers hebben daarom een baanbrekende oplossing ontwikkeld: drie nieuwe druivenrassen die van nature bestand zijn tegen de meest voorkomende ziektes.
Bovendien combineren deze innovatieve variëteiten ziekteresistentie met uitstekende wijneigenschappen. Deze doorbraak betekent niet alleen een grote stap voorwaarts voor duurzame wijnproductie, maar biedt daarnaast concrete oplossingen voor klimaatgerelateerde uitdagingen. De nieuwe rassen zijn het resultaat van tien jaar intensief onderzoek en rigoureuze tests, waarbij natuurlijke kruisingstechnieken zijn toegepast om de beste eigenschappen te verenigen.
Wetenschappers ontwikkelen baanbrekende ziektebestendige druivenrassen
Een onderzoeksteam van wetenschappers heeft een doorbraak bereikt in de ontwikkeling van druivenrassen die van nature bestand zijn tegen veelvoorkomende ziektes. Dit project, gestart in 2016 door Inter Rhône in samenwerking met INRAE en IFV, richt zich op het creëren van variëteiten die niet alleen ziektebestendig zijn maar ook de kwaliteitskenmerken van bekende druivenrassen behouden.
Hoe werkt de natuurlijke kruisingstechniek?
De wetenschappers maken gebruik van natuurlijke kruisingstechnieken, specifiek hybridisatie tussen bekende druivenrassen en ziektebestendige variëteiten. Het proces begint met een gekiemd druivenzaadje. Onderzoekers selecteren vervolgens de zaailingen die de gewenste ziekteresistentiegenen bevatten. Deze geselecteerde zaailingen worden eerst in potten gekweekt en daarna opnieuw geënt.
Ten eerste is het belangrijk om te begrijpen dat deze techniek volledig natuurlijk is - er komen geen genetische modificaties aan te pas. Het is eenvoudig een gerichte kruising tussen bijvoorbeeld Grenache of Syrah en druivenrassen die van nature tolerant zijn voor meeldauw en echte meeldauw.
De initiële fase van dit langdurige project is arbeidsintensief. Per variëteit worden slechts vijf wijnstokken verkregen. Met deze beperkte hoeveelheid wordt een eerste evaluatie uitgevoerd. Een proefperceel met meer dan 230 te observeren variëteiten werd vanaf 2019 aangeplant in Piolenc op het experimentele domein van de Landbouwkamer van Vaucluse. Het Institut Rhodanien zorgt voor de monitoring van het experiment.
Daarnaast duurt het selectieproces voor druivenvariëteiten aanzienlijk lang. Er zijn twee jaar nodig om geënte planten te verkrijgen, drie jaar voor productie, en minimaal drie oogstjaren van observaties voordat variëteiten worden bevestigd of geëlimineerd. Als we ook de tijd voor wijnbereiding, rijping en proeven meetellen, kost het ongeveer tien jaar om interessante druivenvariëteiten te selecteren.
Welke ziektes worden bestreden?
De geselecteerde variëteiten zijn bestand tegen twee van de meest problematische ziekten in de wijnbouw: meeldauw (mildiou) en echte meeldauw (oïdium). Beide ziekten kunnen verwoestend zijn voor wijngaarden en vereisen traditioneel intensieve behandelingen met fungiciden.
Bovendien is het belangrijk om het verschil tussen "resistentie" en "tolerantie" te begrijpen. Bij deze nieuwe druivenrassen spreken we technisch gezien van een tolerantie voor meeldauw. Dit betekent dat de parasiet wel de plant kan binnendringen, maar door effectieve verdedigingsmechanismen wordt geblokkeerd en zich niet kan ontwikkelen. Bij sterke druk van meeldauw zijn op de bladeren kleine bruine necroses zichtbaar op de plekken waar de meeldauw heeft geprobeerd binnen te dringen.
Voor echte meeldauw vertonen de rassen daarentegen echte resistentie. De waarnemingen over zes jaar bevestigen deze weerstand. Desalniettemin moet opgemerkt worden dat sommige van deze variëteiten gevoelig kunnen zijn voor zwarte rot, een andere schimmelziekte.
Het eerste selectieproces in het veld is een eerste screening. Diverse wijnbouwkenmerken worden geobserveerd, zoals:
- Tolerantie voor ziekten
- Bladerdakstructuur
- Gedrag onder omstandigheden van waterstress
- Vroegheid (bij het uitlopen en de oogst)
- Hoeveelheid geproduceerde druiven
- Oenologisch potentieel van de druiven
Waar mogelijk (voldoende druivenhoeveelheid en interessante eigenschappen) werden ook micro-vinificaties in mini-vaten van 10 liter uitgevoerd in de experimentele kelder.
Het doel is om na drie oogstjaren van observatie de beste kandidaatvariëteiten te selecteren voor de volgende selectiefase. Iets minder dan 10% van de variëteiten wordt behouden na deze fase. Uiteindelijk zal de wijnbouw in de Rhônevallei over ongeveer tien jaar beschikken over variëteiten die tolerant zijn voor meeldauw en echte meeldauw, inspelen op klimaatuitdagingen, en een interessant oenologisch profiel hebben.
Selectieproces onthult drie veelbelovende variëteiten
Na jarenlange kruisingsexperimenten onthult het selectieproces eindelijk drie druivenrassen met uitzonderlijke eigenschappen. Deze rassen combineren ziektebestendigheid met uitstekende wijnkwaliteiten en klimaatadaptatie. Het traject van selectie vereiste niet alleen wetenschappelijke expertise maar ook praktijkervaring van wijnprofessionals.
Rigoureuze testfase van 10 jaar
Het selectieproces van druivenvariëteiten kent traditioneel twee cruciale fasen. De eerste fase betreft een zuiver agronomische selectie met slechts vijf wijnstokken per variëteit. Voor de tweede fase worden de geselecteerde variëteiten vermenigvuldigd om ze op twee verschillende percelen te observeren, met voldoende planten voor vinificatie en sensorische analyse.
Na de initiële kruisingen werden gekiemde druivenpitten geselecteerd die de genen voor ziekteresistentie bevatten. Deze zaailingen werden eerst in potten gekweekt en vervolgens opnieuw geënt. Dit resulteerde in een beperkt aantal van slechts vijf wijnstokken per variëteit voor de eerste evaluatie.
Vanaf 2019 werd op het experimentele domein van de Landbouwkamer van Vaucluse in Piolenc een perceel met meer dan 230 te observeren variëteiten aangeplant. Het Institut Rhodanien zorgt voor de monitoring van dit grootschalige experiment. Na drie oogstjaren observatie worden de beste kandidaatvariëteiten geselecteerd voor de volgende fase, waarbij minder dan 10% van de variëteiten wordt behouden.
Professionals bepalen cruciale selectiecriteria
Wijnbouwprofessionals spelen een essentiële rol in het definiëren van de "ideale" druivenvariëteit. Tijdens reflectieateliers hebben meer dan vijftien professionals (wijnbouwers, handelaren, technici, oenologen en consultants) de selectievariabelen hiërarchisch gerangschikt.
Aangezien de perfecte druivenvariëteit niet bestaat, werd een compromis gevonden door een puntensysteem te ontwikkelen. Elke variëteit krijgt een score op 100 punten, samengesteld uit deelscores voor verschillende categorieën: fenologie (vroegheid of laat rijpen), tolerantie voor waterstress, productie (opbrengst: hoeveelheid en regelmaat), wijnbouwkundige aspecten, oenologische eigenschappen en resistentie tegen ziekten. Deze hoofdcategorieën werden tijdens de selectieateliers gewogen naar belangrijkheid.
Daarnaast werden diskwalificerende criteria gedefinieerd die variëteiten met ernstige gebreken uitsluiten, zoals extreme gevoeligheid voor coulure (slechte vruchtzetting), extreme vroegheid, druiven die verwelken tijdens de rijping, of een zwakke groeiwijze met een te struikachtige habitus.
Van 50 naar 3: de winnende cepages
Na zorgvuldige analyse van de zes hoogst scorende variëteiten uit de oorspronkelijke 50, werden uiteindelijk drie variëteiten geselecteerd, elk met unieke kwaliteiten:
-
Een variëteit afgeleid van Grenache, met goede scores op alle criteria, met name tolerantie voor waterstress. Deze variëteit heeft een gemiddelde uitloop, een opbrengst die voldoet aan AOP-normen, en produceert mooie trossen zonder coulure. De druiven zijn middelgroot en leveren zeer gekleurde, aromatische en gestructureerde wijnen zonder astringentie.
-
Een variëteit afgeleid van Syrah, met relatief grote druiven die niet verwelken, niet te compacte trossen, en een latere rijping (suikerophoping is langzamer dan gemiddeld). De druiven zijn gekleurd met gemiddelde zuurgraad.
-
Een derde variëteit afgeleid van Muscat met goede opbrengsten en vooral een zeer goede zuurgraad. De druiven zijn middelgroot en de trossen vrij klein maar talrijk, wat deze variëteit geschikt maakt als blending-component voor een goede zuurbalans in wijnen.
Elk van deze drie variëteiten beantwoordt op zijn eigen manier aan klimaatveranderingsproblemen: één is laat rijpend, één is tolerant voor waterstress, en één behoudt goede zuurgraad. Bovendien zijn alle drie de variëteiten tolerant voor valse meeldauw en resistent tegen echte meeldauw.
Deze drie geselecteerde variëteiten worden momenteel geënt en zullen in 2026 worden aangeplant op twee verschillende percelen, met minstens 90 wijnstokken per variëteit. Dit grotere aantal planten en de verschillende bodem- en klimaatomstandigheden zullen verdere verfijning van de selectie mogelijk maken.
Nieuwe rassen trotseren klimaatverandering
De klimaatverandering vormt een toenemende uitdaging voor wijnbouwers wereldwijd. De drie geselecteerde druivenrassen bieden echter niet alleen weerstand tegen ziekten, maar zijn bovendien specifiek aangepast aan veranderende klimaatcondities. Elk van deze variëteiten beschikt over unieke eigenschappen die hen beter bestand maken tegen extremere weersomstandigheden.
Droogtetolerante variëteit behoudt waterefficiëntie
De eerste variëteit, afkomstig van Grenache, onderscheidt zich door een uitzonderlijke tolerantie voor waterstress. Deze druif scoort bijzonder hoog op dit cruciale criterium in het 100-puntensysteem dat werd gebruikt tijdens de selectieprocedure. Terwijl traditionele druivenrassen vaak lijden onder langdurige droogteperiodes, houdt deze variëteit stand zonder kwaliteitsverlies van de druiven.
De waterefficiëntie uit zich in meerdere aspecten van de plant. Ten eerste handhaaft de wijnstok een gezond bladerdek, zelfs onder droge omstandigheden. Hierdoor blijft fotosynthese optimaal verlopen zonder overmatig waterverlies. Daarnaast produceert deze variëteit druiven van middelgrote omvang die niet verwelken tijdens rijping—een veelvoorkomend probleem bij waterstress.
De druiven leveren wijnen op die zeer gekleurd, aromatisch en gestructureerd zijn zonder astringente eigenschappen. Dit is opmerkelijk, aangezien waterstress vaak leidt tot overconcentratie en daarmee tot ongewenste bitterheid in de wijn.
Late rijping beschermt tegen vroege voorjaarsvorst
De tweede variëteit, met Syrah als ouderras, kenmerkt zich door een langzamere suikerophoping dan gemiddeld, wat resulteert in een latere rijping. Als gevolg hiervan is deze druif minder kwetsbaar voor vroege voorjaarsvorst—een toenemend probleem door klimaatverandering die het groeipatroon van wijnstokken verstoort.
De latere uitloop vermindert het risico op vorstschade aanzienlijk. Wanneer de temperatuur in het vroege voorjaar plotseling daalt na een periode van warmte, ondervinden vroeg uitlopende variëteiten vaak ernstige schade. Deze Syrah-afgeleide druif daarentegen, ontwikkelt zijn knoppen pas wanneer de kans op vorst sterk is afgenomen.
Bovendien heeft deze variëteit relatief grote druiven die niet verwelken en vormt hij trossen die niet te compact zijn. De druiven behouden een goede kleur en hebben een gemiddelde zuurgraad. Door deze combinatie van eigenschappen biedt dit ras een betrouwbaarder oogstpatroon onder veranderende klimaatcondities.
Zuurgraad-behoudende druif garandeert smaakbalans
De derde geselecteerde variëteit, afkomstig van Muscat, is buitengewoon waardevol in het licht van stijgende temperaturen, die doorgaans leiden tot sneller zuurverlies in druiven. Deze variëteit handhaaft een hoge zuurgraad ondanks warme omstandigheden, waardoor de smaakbalans in de resulterende wijn gewaarborgd blijft.
De druiven zijn middelgroot en de trossen vrij klein maar talrijk, wat bijdraagt aan een goede opbrengst. Het behoud van zuurgraad is cruciaal voor de wijnkwaliteit om verschillende redenen:
- Het waarborgt frisheid en levendigheid in de smaak
- Het verbetert de houdbaarheid van de wijn
- Het biedt tegenwicht aan de toenemende suikerconcentraties door warmere seizoenen
Deze zuurgraadbehoudende druif zal naar verwachting een uitstekende component worden voor assemblages, waarbij het zorgt voor het noodzakelijke evenwicht in wijnen die anders te zwaar en onevenwichtig zouden zijn als gevolg van klimaatverandering.
Hoewel elk van deze druivenrassen unieke eigenschappen bezit, delen ze allemaal tolerantie voor meeldauw en resistentie tegen echte meeldauw. Hierdoor combineren ze klimaatadaptatie met ziektebestendigheid—een dubbele verdedigingslinie voor de duurzame wijnbouw van de toekomst.
Wijnmakers testen vinificatiepotentieel
Hoewel het aantal wijnstokken beperkt was in de eerste selectiefase, hebben wijnmakers al veelbelovende inzichten verkregen over het vinificatiepotentieel van de nieuwe ziektebestendige druivenrassen. Het testen van de wijnmaakcapaciteiten vormt een essentiële stap in het evaluatieproces, waarbij de druiven niet alleen op landbouwkundige eigenschappen maar ook op hun bijdrage aan wijnsmaak en -structuur worden beoordeeld.
Eerste proefvinificaties tonen veelbelovende resultaten
Tijdens de eerste selectiefase werden, waar mogelijk, micro-vinificaties uitgevoerd in mini-vaten van 10 liter in de experimentele kelder. Deze proefvinificaties waren alleen mogelijk wanneer de druivenopbrengst voldoende was en de druiven interessante eigenschappen vertoonden. Ondanks de beperking van slechts vijf wijnstokken per variëteit, leverde dit waardevolle eerste inzichten op in het oenologische potentieel.
Bovendien speelden de wijnbouwprofessionals een cruciale rol bij de evaluatie. Meer dan vijftien deskundigen, waaronder wijnbouwers, handelaren, technici, oenologen en consultants, werkten samen om de criteria te bepalen die het belangrijkst zijn bij het beoordelen van de wijnen. Deze professionals stemden tijdens selectiesessies over welke eigenschappen prioriteit verdienden.
De verschillende karakteristieken van druiven werden anders gewaardeerd afhankelijk van het beoogde wijntype. Bijvoorbeeld, bij het produceren van rosé zijn grotere druiven en hogere zuurgraad gewenst, omdat deze een beter rendement aan sap tijdens het persen opleveren en voor de nodige frisheid zorgen.
Hoe verschillen de smaakprofielen?
Elk van de drie geselecteerde variëteiten vertoont onderscheidende smaakprofielen, passend bij verschillende wijntypes:
De variëteit afgeleid van Grenache produceert wijnen die opvallen door hun intense kleur, aromatische expressie en goede structuur zonder astringentie (wrangheid). Deze druiven van middelmatige grootte leveren evenwichtige wijnen die de karakteristieke kenmerken van Grenache behouden terwijl ze verbeterde ziekte- en droogtebestendigheid bieden.
Daarentegen geeft de Syrah-afgeleide variëteit wijnen met een andere expressie. Met haar grotere druiven die niet verschrompelen tijdens de rijping en een langzamere suikeropbouw, levert deze druif gekleurd sap met gemiddelde zuurgraad. Dit resulteert in wijnen die mogelijk minder geconcentreerd zijn maar wellicht eleganter en verfijnder.
Ten slotte biedt de derde variëteit afgeleid van Muscat, een uniek profiel met uitstekende zuurgraad. De middelgrote druiven in kleine maar talrijke trossen vormen een potentieel waardevolle component voor assemblages. Deze natuurlijke zuurgraad is bijzonder waardevol in tijden van klimaatverandering, wanneer veel traditionele druivenrassen moeite hebben om voldoende zuurgraad te behouden.
Voor de volgende fase, die in 2026 begint, zullen de drie geselecteerde variëteiten worden aangeplant op twee verschillende percelen met minstens 90 wijnstokken per variëteit. Dit grotere aantal planten zal uitgebreidere vinificaties mogelijk maken, gevolgd door gedetailleerde karakterisering van de wijnen. Hierdoor kan het vinificatiepotentieel volledig worden geëvalueerd onder verschillende bodems en klimaatomstandigheden, wat essentieel is voor een complete beoordeling van hun waarde voor duurzame wijnproductie.
Implementatie vereist nieuwe teelttechnieken
De succesvolle implementatie van de nieuwe ziektebestendige druivenrassen vereist aanpassing van traditionele wijnbouwtechnieken. Wijnbouwers die met deze innovatieve variëteiten aan de slag gaan, moeten rekening houden met specifieke teeltbehoeften om hun volle potentieel te benutten. Het aanplanten van deze rassen vormt een essentiële stap naar duurzame wijnbouw, maar brengt ook nieuwe uitdagingen met zich mee.
Aanpassingen in wijngaardbeheer
De drie geselecteerde druivenvariëteiten worden momenteel geënt en zullen in 2026 worden aangeplant op twee verschillende percelen. Per variëteit worden minstens 90 wijnstokken geplaatst, aanzienlijk meer dan de vijf stokken tijdens de initiële testfase. Dit grotere aantal maakt gedetailleerdere wijnbouwkundige observaties mogelijk. Het beheer van deze nieuwe rassen verschilt op diverse punten van traditionele variëteiten.
Ten eerste moet rekening worden gehouden met hun specifieke groeikenmerken. Sommige variëteiten vertonen een meer struikachtige groeiwijze, wat aanpassingen in snoeitechnieken noodzakelijk maakt. Daarnaast vertoont elke variëteit unieke eigenschappen die specifieke aandacht vereisen - de laatrijpende Syrah-variant heeft bijvoorbeeld een ander rijpingspatroon, terwijl de droogtetolerante Grenache-variant mogelijk minder irrigatie nodig heeft.
Bovendien moeten wijnbouwers waakzaam blijven voor black-rot, aangezien sommige van deze variëteiten daar gevoelig voor kunnen zijn, ondanks hun resistentie tegen meeldauw en echte meeldauw. Dit vereist aangepaste gewasbeschermingsstrategieën die deze specifieke kwetsbaarheid aanpakken zonder de milieuvoordelen van de nieuwe rassen teniet te doen.
Optimale bodemcondities voor nieuwe cepages
Voor het testen van deze nieuwe rassen zoekt men percelen die tussen de 10 en 15 jaar oud zijn, homogeen van aard en met minstens 1500 wijnstokken. Deze zorgvuldige selectie van testlocaties is cruciaal, aangezien de prestaties van de rassen sterk afhangen van bodem- en klimaatomstandigheden.
De twee testpercelen met verschillende pedoklimatologische contexten zullen waardevolle inzichten opleveren over hoe elk ras reageert op verschillende bodemtypes. Met name de droogtetolerante variëteit vraagt mogelijk om specifieke bodemstructuren die een evenwichtige waterhuishouding ondersteunen, terwijl de zuurgraad-behoudende variëteit andere bodemchemische eigenschappen zou kunnen prefereren.
Ten slotte zal de volledige evaluatie van deze rassen ongeveer acht jaar duren, waarna ze mogelijk worden opgenomen in het officiële Franse druivenrassencatalogus. Dit langdurige proces onderstreept het belang van geduldige, wetenschappelijk onderbouwde transitie naar duurzamere wijnbouwpraktijken, passend bij veranderende klimaatomstandigheden.
Conclusie
Ten eerste bewijzen de drie nieuwe druivenrassen dat duurzame wijnbouw zonder intensief gebruik van bestrijdingsmiddelen mogelijk is. Deze natuurlijk gekruiste variëteiten bieden niet alleen weerstand tegen meeldauw en echte meeldauw, maar beschikken ook over waardevolle eigenschappen voor klimaatadaptatie.
Bovendien toont het tienjarige onderzoekstraject aan dat geduldige, wetenschappelijke selectie leidt tot druivenrassen die uitstekende wijneigenschappen combineren met natuurlijke ziektebestendigheid. De Grenache-afgeleide variëteit blinkt uit in droogtetolerantie, terwijl de Syrah-variant bescherming biedt tegen voorjaarsvorst. Daarnaast zorgt de derde Muscat-variëteit voor behoud van cruciale zuurgraad.
De eerste vinificatieresultaten beloven veel goeds voor toekomstige wijnen. Elke variëteit draagt unieke smaakprofielen bij, van aromatische expressie tot verfijnde elegantie. Al met al vormen deze nieuwe rassen een belangrijke stap richting een wijnbouwsector die klaar is voor toekomstige uitdagingen.
Kortom markeren deze ziektebestendige druivenrassen een keerpunt voor duurzame wijnproductie. Met aangepaste teelttechnieken en zorgvuldige implementatie kunnen wijnbouwers hun bedrijven weerbaar maken tegen zowel ziektedruk als klimaatverandering, terwijl ze kwalitatief hoogstaande wijnen blijven produceren.
Reactie plaatsen
Reacties